BREDA – Hoe maak je duidelijk wat de impact is van praktijkgericht onderzoek? Zeker niet alleen door aantallen publicaties, studenten, klanten of innovaties te vinken. Maar vooral ook door erover te vertellen, over wat het onderzoek heeft opgeleverd. “Vertel die verhalen uit de verschillende perspectieven, van onderwijs tot onderzoeker.” Dat stelt Daan Andriessen, lector Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek aan Hogeschool Utrecht tijdens een webinar en debat over dit onderwerp.
De aanleiding van de dag is kraakhelder, aldus dagvoorzitter en organisator Douwe-Frits Broens. “We hebben gemerkt dat er binnen het Lectorenplatform Biobased Economy een duidelijke behoefte is na te denken over wat de impact is van het onderzoek en hoe we die impact kunnen meten.”
Andriessen liet daar geen misverstand over bestaan voor een online gehoor van zo’n kleine dertig belangstellenden. Hij verwees naar het model dat hij ontwikkelde: Practice-based Research Impact Measurement and Evaluation (PRIME), waarbij onderzoeken, leren, maken en veranderen gerelateerd worden aan kennis-, persoons-, systeem- en productontwikkeling.
|| Andriessen: ‘Wat levert het onderzoek het onderwijs, de onderzoekers zelf en de maatschappij op?’
Vertel op basis daarvan de verhalen die duidelijk maken wat de impact van het onderzoek is op de verschillende terreinen. “Wat levert het onderzoek het onderwijs, de onderzoekers zelf en de maatschappij op?” Overigens spreekt Andriessen liever over doorwerking in plaats van het volgens hem wat eenzijdige impact, er is immers vaak sprake van wederzijdse invloed tussen onderzoek en werkveld.
Is het dan zo simpel? Dat ook weer niet, blijkt uit vragen uit het gehoor en ook uit de op de presentatie volgende paneldiscussie. “Ik ben bang dat het een pr-verhaal wordt,” sprakt Jan Peter Nap, lector Life Sciences en Duurzame energie aan Hanze Hogeschool, zijn angst uit.
Hij stelde verontrust te zijn door de volgens hem extreme nadruk op het narratief. “Ik voorspel dat we dadelijk een hele afdeling narratief hebben op elke hogeschool. Met verhalen die allemaal ademen hoe mooi het was. Dat kan niet altijd. Er zijn ook mislukkingen, dat hoort bij onderzoek. Dan komen we over twee jaar tot de conclusie: hier hebben we niks aan.”
Gino van Strijdonck (lector Material Sciences, Zuyd Hogeschool) sprak van een zoektocht. “Het praktijkgericht onderzoek is relatief nieuw, aan de andere kant in het bedrijfsleven gebeurt dit al langer. We zien traditionele afrekenmethodes, maar het mag allemaal minder controlegericht, meer ontwikkelgericht.”
Martje van Ankeren (regieorgaan SIA) gaf aan ook te worstelen met het vertellen van verhalen als ultieme oplevering en verantwoording van een onderzoek en de doorwerking ervan. “Het is ook van belang hoe de onderzoeksvraag tot stand is gekomen. Als het gaat om een goede titel, is het dan niet meer marketing?” Daarbij vroeg ze zich af of je met het vertellen van verhalen niet afdrijft van het inzichtelijk maken van de doorwerking.
|| Andriessen: ‘Waar het ons om te doen is met praktijkgericht onderzoek, is dat er iets verandert in de praktijk’
In zijn inleiding wees Andriessen op de uitgangspunten van praktijkgericht onderzoek, maar ook op het waarom van het inzichtelijk maken van doorwerking. Gaat het daarbij om verantwoording van funding of bijvoorbeeld het begrijpen en verbeteren ervan. “Waar het ons om te doen is met praktijkgericht onderzoek, is dat er iets verandert in de praktijk”, haalde hij de basis aan met een aantal voorbeelden: “Dat de economie verandert, dat een productiesysteem verandert. We doen het onderzoek met de praktijk. Daardoor veranderen we de praktijk al meteen.” Zie daar de doorwerking.
Voor het schrijven van verhalen die doorwerking inzichtelijk maken, ontwikkelde Andriessen de PRIME Matrix, met de doorwerking naar beroepspraktijk en de samenleving, onderwijs en professionalisering en wetenschap op de ene as, en kennis-, persoons-, systeem- en productontwikkeling op de andere. “Iedere cel is een reminder aan de vraag: heb ik bij al deze doelen iets bereikt?” Moet dan over elke cel een verhaal komen? “Dat is niet nodig. Maar door dit na te gaan wordt duidelijk wat je speerpunt was.”
Door het opschrijven van verhalen maak je veel duidelijk over de impact van onderzoek, stelde ook Joost Miedema (Onderzoeker Kenniscentrum Noorder Ruimte & Ruimtelijke Transformaties Duurzaamheid, Hanze Hogeschool). Maar volgens hem zijn er meer indicatoren. “Kijk ook hoe vaak wordt je gevraagd voor trainingen, workshops. Wil men meer van je werk?”
|| Van Andel: ‘Niet nodig om altijd op zoek gaan expliciete bewijzen van impact van onderzoek’
Maarten van Andel van Lectorenplatform Domein Applied Science (DAS), en directeur van Fontys Eindhoven herkende dat. “Het is niet nodig om altijd op zoek te gaan expliciete bewijzen van impact van onderzoek. Een impliciete aanwijzing is ook dat opdrachtgevers zaken met je willen blijven doen.”
Het naar buiten brengen van verhalen is niet ongebruikelijk. Alwin Hoogendoorn (Portofoliomanager Centre of Expertise Biobased Economy, Avans Hogeschool): “We geven een magazine uit, doen nieuwsbrieven uit naar duizend partners, interviewen ondernemers en opdrachtgevers, publiceren op onze website.”
Als de verantwoording van een onderzoek in verhalen wordt vastgelegd, dan gaat het niet om de focus op een titel of een pakkend verhaal, aldus Van Ankeren. Het verhaal moet versterkt worden door concrete resultaten. Het maken van dat verhaal is niet een taak van een journalist, of de verantwoordelijkheid van de projectleider alleen. Van Strijdonck: “We moeten zorgen dat de onderzoeksvraag centraal blijft staan in de communicatie. Communicatie moet geen eigen leven gaan leiden.”
Joep Hoveling (projectmanager EFRO, Samenwerkingsverband Noord-Nederland) stelt dat je altijd bezig bent met vragen over de impact van onderzoek. Dat is in meerdere opzichten essentieel: “Het vertellen van impact is ook belangrijk omdat je anderen wilt helpen.” Daarbij is het verhaal over de doorwerking een onderdeel. “Maar het hele narratief van het project is belangrijk.”
Het meten van impact van praktijkgericht onderzoek ‘blijft een zoektocht’, aldus Martje van Ankeren. “Er is geen heilige graal waardoor je met een druk op de knop de impact duidelijk hebt.” Of zoals Van Andel de bijeenkomst samenvat: “Het belang van het meten en constateren van doorwerking is benadrukt.”
Aan de discussie over hoe doorwerking kan worden gemeten, komt dan ook geen einde. Andriessen refereerde in zijn inleiding al naar het onderzoek zelf: “Het mooie van praktijkgericht onderzoek is dat het voortdurend is.”
Dat geldt dus ook voor de zoektocht naar de manieren om impact duidelijk te maken. Over een volgende bijeenkomst wordt al gesproken.